قیر چیست؟
قیر، سنگین ترین برش نفت خام و یکی از پیچیده ترین اجزای آن، به رنگ تیره، به اشکال جامد، نیمه جامد یا ویسکوز و با منشاء طبیعی یا تولیدی میباشد. عمده اجزای سازنده قیر از ترکیبات هیدروکربوری با وزن مولکولی بالا تشکیل شده که شامل مواد روغنی، رزین و آسفالتین‌ها میباشد. این ماده از نظر شیمیایی دارای ترکیبی بسیار پیچیده است و دارای خواص فیزیکی از جمله چسبندگی و ضد رطوبتی بوده و در دی‌سولفید کربن و CO2 حل میشود.
در برخی از کشورها، واژه آسفالت(Asphalt) معادل با واژه قیر (Bitumen) به کار برده میشود، اما در ایران، آسفالت بیشتر به معنی مخلوطی از قیر و ماسه که در راهسازی کاربرد دارد، مورد استفاده قرار میگیرد.
انواع قیر :
قیر را از نظر منشا تولید، میتوان به سه دسته قیرهای طبیعی، قطرانی و نفتی تقسیم بندی کرد:
۱- قیرهای طبیعی (Native Asphalts or Natural Bitumens) :
دسته‌ای از مواد قیری هستند که تحت تأثیر عوامل جوی و گذشت زمان به طور طبیعی ایجاد شده، بدون نیاز به روش‌های تقطیر به کار میروند و از لحاظ ترکیب و خواص بسیار متنوع می‌باشند.
۲- قیرهای قطرانی (Coal Tar Pitches):
موادی سیاه رنگ و سخت هستند که باقیمانده تقطیر قطران زغال سنگ می‌باشند. سطح تازه شکسته آنها براق بوده و به هنگام حرارت دادن، با افت سریع گرانروی، ذوب میشوند و دمای ذوبشان به روش تولیدآنها وابسته است.
۳- قیرهای نفتی (Petroleum Asphalts):
آن دسته از قیرهایی هستند که منشاء آنها نفت خام میباشد. این قیرها، قیرهای جامد و نیمه جامدی هستند که به طور مستقیم از تقطیر نفت خام و یا با عملیات اضافی دیگری نظیر دمیدن هوا به دست می‌آیند و نسبت به انواع دیگر قیر، کاربردهای بیشتر و مصرف بالاتری را دارا هستند.
نحوه تولید قیر نفتی :
نفت خامی که توسط لوله‌های قطور و از مراکز بهره برداری به پالایشگاه منتقل می‌گردد، پس از تصفیه و انجام مراحل مختلف عملیاتی (در همین مراکز)، تبدیل به فرآورده‌های گوناگونی میشود که قیر نفتی نیز از جمله این فرآورده‌ها میباشد. این قیر در فرآیند تقطیر در برج خلأ به دست می‌آید که ته مانده برج تقطیر در خلاء (V.B) نام داشته و تحت تأثیر دو متغیر تقطیر و نفت خام قرار دارد. این ته‌مانده، پایه ساخت قیرهای مختلف میباشد که در برخی موارد به طور مستقیم قیری با مشخصات قیرهای راهسازی به دست می‌آید ولی در عمده موارد، موجب تولید قیری می‌گردد که بسیار نرم بوده و برای تهیه قیرهای مناسب راهسازی و بام ساختمان‌ها، نیازمند بالا بردن نقطه نرمی از طرق مختلف نظیر هوادهی میباشد. در فرایند هوادهی که اکسیداسیون نیز خوانده میشود، مجموعه‌ای از فعل و انفعالات پیچیده شیمیایی، نظیر هیدروژن‌زدایی، پلیمریزاسیون و کنداوسیون صورت می‌پذیرد که بالابردن نسبت کربن به هیدورژن، قیر رقیق را به تدریج سفت‌تر ساخته و امکان ساخت قیرهای مختلف را می‌دهد.
انواع قیر مصرفی :
قیر را از حیث نوع مصرف به دو نوع قیرهای راهسازی یا قیر رقیق و قیرهای ساختمانی (عایق بام) و یا قیر سفت تقسیم بندی مینمایند. حدود ۹۰ درصد از قیرهای تولیدی در راهسازی و ۱۰درصد آن برای مصارف عایق‌کاری به کار برده میشود. در کشور ما، عمده مصرف قیر توسط وزارت راه و ترابری جهت ساختن جاده‌ها و همچنین شهرداری‌ها به منظور روکش خیابان‌ها صورت میگیرد.
قیرهای راهسازی را معمولاً بر اساس درجه نفوذ یا نفوذپذیری (Penetration) دسته بندی مینمایند. درجه نفوذ یک ماده قیری، بیانگر قوام و استحکام آن میباشد که به صورت تعداد واحد نفوذ (یک دهم میلیمتر) یک سوزن استاندارد قائم در یک نمونه قیر و در شرایط معینی از زمان و وزن روی سوزن و دما تعریف می‌گردد. معمولاً درجه نفوذپذیری قیرها را ۲۵ درجه سانتیگراد با وزنه ۱۰۰ گرمی و در مدت ۵ ثانیه اندازه گیری مینمایند. قیرهای راهسازی که در ایران ساخته میشود، “۶۰ به ۷۰” و “۸۵ به ۱۰۰” میباشد که این اعداد بیانگر محدوده درجه نفوذ قیرها میباشد.
افزودن دیدگاه جدید